ΑΥΤΟ ΤΟ ΜΑΚΡΥ
ΟΛΟ ΜΑΓΕΙΑ ΤΑΞΙΔΙ

ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ

Αυτό το μακρύ όλο μαγεία ταξίδι, όπως κι όλα αυτά που προηγήθηκαν ή τ’ ακολούθησαν, ήταν μια σειρά από αμέτρητες διαδρομές με λεωφορεία, με άλογα και με μουλάρια, με τα πόδια, με πλοία της ακτοπλοΐας και καΐκια, και πολύ σπάνια, για δυο τρεις εβδομάδες, μ’ ένα κότερο μέσα στη χλιδή[...]»

«Το καθετί στην Ελλάδα σε απορροφά και σε ανταμείβει. Δύσκολα συναντάς βράχο ή ποτάμι που να μην έχει τη δικιά του μάχη, ή ένα μύθο, ένα θαύμα, ένα λαϊκό ανέκδοτο, ή μια πρόληψη· κι οι συζητήσεις και τα περιστατικά, που όλα τους σχεδόν είναι παράξενα ή αξιομνημόνευτα, πληθαίνουν σε κάθε βήμα στο δρόμο του ταξιδιώτη. 1

ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ ΤΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗΣ ΜΑΝΗΣ, ΟΠΟΥ ΕΖΗΣΑΝ ΓΙΑ 40 ΧΡΟΝΙΑ Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΠΑΤΡΙΚ ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ ΚΑΙ Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΟΥ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ ΤΖΟΑΝ ΕΙΡΣ ΜΟΝΣΕΛ

Στις κοινες τους μακρινες πεζοποριες αποτυπωσαν, εκεινος με την πενα του κι εκεινη μεσα απo τον φακο της, τη ζωη στην ελληνικη υπαιθρο τις δεκαετιες του 1950 και του 1960.

Σήμερα ανήκει στο Μουσείο Μπενάκη, ύστερα από δωρεά των Λη Φέρμορ, και λειτουργεί ως κέντρο φιλοξενίας και χώρος εκπαιδευτικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων.

ENOTHTA 1

Ο ΠΑΤΡΙΚ ΚΑΙ Η ΤΖΟΑΝ ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ
ΠΑΤΡΙΚ ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ
(1915 - 2011)

Ο ΠΑΤΡΙΚ ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ (ΠΑΝΤΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΚΑΙ ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ) ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ ΣΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ ΤΟ 1915, ΑΠΟ ΓΟΝΕΙΣ ΙΡΛΑΝΔΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΓΓΛΙΚΗΣ ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ.

ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΤΑ ΠΕΡΝΑ ΜΑΚΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ ΣΕ ΕΝΑ ΧΩΡΙΟ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΣΤ ΜΙΝΤΛΑΝΤΣ ΤΗΣ ΑΓΓΛΙΑΣ, «ΣΤΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΜΙΑΣ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΚΑΛΟΣΥΝΑΤΗΣ ΚΑΙ ΑΠΛΟΪΚΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ».2

Patrick Leigh

Αν και μάλλον απείθαρχος μαθητής, ήδη από τα σχολικά του χρόνια δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον για τις γλώσσες, την κλασική γραμματεία, τη λογοτεχνία, την ιστορία, τη γεωγραφία, τη ζωγραφική.

ΤΟΝ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟ ΤΟΥ 1933 Ο ΔΕΚΑΟΚΤΑΧΡΟΝΟΣ ΠΙΑ ΠΑΝΤΙ, ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΠΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΜΙΑΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΚΑΡΙΕΡΑΣ, ΞΕΚΙΝΑ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ, ΜΕ ΜΟΝΗ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ ΤΟ «OXFORD BOOK OF ENGLISH VERSE» ΚΑΙ ΤΙΣ «ΩΔΕΣ» ΤΟΥ ΟΡΑΤΙΟΥ, ΕΝΑ ΜΑΚΡΥ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΑΝΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ.

Patrick Leigh

Ένα σχέδιο ξεδιπλώθηκε μπροστά μου με την εντέλεια και τη γρηγοράδα γιαπωνέζικου χαρτολούλουδου σε ποτήρι. Να αλλάξω σκηνικό· να εγκαταλείψω το Λονδίνο και την Αγγλία και να σεργιανίσω στην Ευρώπη σαν αλητάκος –ή, σύμφωνα με μια πιο προσωπική διατύπωση, σαν φτωχός προσκυνητής ή περιπλανώμενος καλόγερος, ένας περιηγητής φιλόσοφος, ένας μοναχικός ιππότης ή ο κεντρικός ήρωας του Μοναστηριού και της εστίας. Έτσι ανέλπιστα, η λύση αυτή μου φάνηκε όχι μόνο αυτονόητη αλλά και μοναδική. Θα ταξίδευα πεζός, θα κοιμόμουν στις θημωνιές το καλοκαίρι και όταν έβρεχε ή χιόνιζε θα λημέριαζα σε αχούρια και θα συναναστρεφόμουν μόνο χωρικούς και πλάνητες. Αν τρεφόμουν μόνο με ψωμί, τυρί και μήλα φέρνοντάς τα βόλτα με πενήντα λίρες το χρόνο –δηλαδή όσες κι ο λόρδος Ντάραμ μείον τρία μηδενικά– θα περίσσευαν μερικά κέρματα για χαρτί, μολύβια και κανένα ποτήρι μπίρα. Μια νέα ζωή!

Η Ελευθερία! Ένα θέμα για να γράψει κανείς! [...] Τις πρώτες μέρες αναρωτήθηκα μήπως θα ήταν πιο σωστό να στρατολογήσω ένα σύντροφο· κατά βάθος όμως ήξερα πως η επιχείρηση έπρεπε να είναι μοναχική και η ρήξη απόλυτη. Ήθελα να στοχαστώ, να γράψω, να αργοπορήσω ή να επιταχύνω το βήμα σύμφωνα με το κέφι μου χωρίς περισπασμούς, ν’ ατενίσω τα πράγματα με καινούργια ματιά, να αφουγκραστώ γλώσσες που να μην τις σπιλώνει ούτε μια γνωστή λέξη. Αν ήμουν τυχερός, οι λιτές συνθήκες του ταξιδιού μου δεν θα άφηναν περιθώρια να χρησιμοποιήσω τα αγγλικά ή τα γαλλικά μου. Σμήνη από πρωτάκουστες συλλαβές θα τρύπωναν σε παρθένα και ανυπόμονα αυτιά.3

Ξεκινώντας από την Ολλανδία, διασχίζει πεζός τη Γερμανία, την Αυστρία, την Τσεχία, τη Σλοβακία, την Ουγγαρία, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία και την ευρωπαϊκή Τουρκία, για να φτάσει τελικά την Πρωτοχρονιά του 1935 στην Κωνσταντινούπολη, που ήταν ο αρχικός του στόχος.

Μετά από μια περιήγηση στα μοναστήρια του Αγίου Όρους, καταλήγει τον Μάιο του 1935 στην Αθήνα, όπου γνωρίζει τη Ρουμάνα πριγκίπισσα και ζωγράφο Μπαλάσα Καντακουζηνού. Για τέσσερα χρόνια θα ζήσουν μαζί στο Λεμονόδασος, απέναντι από τον Πόρο, και στο Μπαλένι της Ρουμανίας.

ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ Β´ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ Ο ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ, ΜΕ ΤΟΝ ΒΑΘΜΟ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΥ ΤΩΝ ΒΡΕΤΑΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ, ΖΕΙ ΓΙΑ ΜΕΓΑΛΑ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΑ ΚΡΥΜΜΕΝΟΣ ΣΤΑ ΒΟΥΝΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, ΟΠΟΥ ΣΥΝΤΟΝΙΖΕΙ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΩΝ ΝΤΟΠΙΩΝ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ.

Patrick Leigh

Η ΓΝΩΣΤΟΤΕΡΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΤΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΥΠΗΡΞΕ Η ΑΠΑΓΩΓΗ ΤΟΝ ΑΠΡΙΛΙΟ ΤΟΥ 1944 ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ, ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΧΑΪΝΡΙΧ ΚΡΑΪΠΕ.4

Highlight of his Resistance days
Οι Πατρικ Λη Φερμορ και Μπιλι Στανλεϋ Μος (κατω) με Κρητικους συμμαχητες τους. Ορθιοι (απο αριστερα) οι Στρατης Σαβιολακης, Μανωλης Πατερακης, Αντωνης Παπαλεωνιδας, Γιωργος Τυρακης, Νικος Κομης και καθιστος (αριστερα) Γρηγορης Χναρακης Φωτογραφια: © The Estate of William Stanley Moss.

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ 1944

Joan
ΠΟΡΤΡΕΤΟ ΤΗΣ ΤΖΟΑΝ ΑΠΟ τον ΠΑΝΤΙ, 1946.
ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΣΤΟ ΚΑΪΡΟ ΤΗΝ ΤΖΟΑΝ.
Κάτι πολύ ενδιαφέρον εμφανίστηκε με τη μορφή της Τζόαν Ρέινερ […] Είναι γερό μυαλό και συζητάει για ταυρομαχίες και ισπανούς ποιητές.
Νομίζω ότι θα σου άρεσε.
Για την Τζοαν είχε ηδη γραψει στον Παντι ο φιλος του Μπιλ Γουιλιαμ Στανλεϋ Μος, αξιωματικος του βρετανικου στρατου και συνεργατης του στην απαγωγη του Κραιπε.5
ΤΖΟΑΝ ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ
(1912 - 2003)
Η ΤΖΟΑΝ ΕΪΡΣ ΜΟΝΣΕΛ γεννιεται το 1912 στο Νταμπλετον της νοτιοδυτικης Αγγλιας, στους κολπους μιας ευπορης οικογενειας με τιτλους ευγενειας.

Ήδη από τα σχολικά της χρόνια την κερδίζει η τέχνη της φωτογραφίας, την οποία θα υπηρετήσει σε όλη της τη ζωή.6

To 1939 παντρεύεται τον διευθυντή σύνταξης της εφημερίδας «Daily Express», Τζον Ρέινερ, με τον οποίο θα χωρίσει σε μερικά χρόνια.

Στη διάρκεια του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου αναλαμβάνει, επαγγελματικά, τη φωτογραφική καταγραφή των κατεστραμμένων κτηρίων στο Λονδίνο από τους γερμανικούς βομβαρδισμούς και, έχοντας γνώσεις κρυπτογράφησης, εργάζεται στις βρετανικές πρεσβείες στη Μαδρίτη, στο Αλγέρι και στο Κάιρο, όπου και θα γνωρίσει, τα Χριστούγεννα του 1944, τον Πάντι, ήρωα του πολέμου τότε, με τον οποίο θα μοιραστεί τη ζωή της.

Joan on horse
Η ΚΟΙΝΗ ΖΩΗ ΤΟΥ ΠΑΝΤΙ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΖΟΑΝ ΣΤΗΝ
ΕΛΛΑΔΑ
ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ
1945 - 1946
ΜΕΤΑ ΤΗ ΣΥΝΤΟΜΗ ΘΗΤΕΙΑ ΤΟΥ ΣΤΟ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ, ΟΠΟΥ ΕΡΓΑΖΕΤΑΙ ΩΣ ΥΠΟΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΑΝΩΤΕΡΩΝ ΑΓΓΛΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ, Ο ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ ΤΑΞΙΔΕΥΕΙ, ΤΙΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΦΟΡΕΣ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΗΝ ΤΖΟΑΝ, ΣΤΗΝ ΚΑΡΑΪΒΙΚΗ,7 ΣΤΗ ΝΟΡΜΑΝΔΙΑ8 ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.
George Katsimbalis, George Seferis and Paddy in Athens, 1951
Ο ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ ΜΕ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΚΑΤΣΙΜΠΑΛΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΣΕΦΕΡΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ, 1951. ΣΥΛΛΟΓΗ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΤΣΙΜΠΑΛΗ (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ Γ. ΚΑΤΣΙΜΠΑΛΗ).
Στην Ελλάδα ο Πάντι και η Τζόαν γνωρίζουν ξεχωριστούς ανθρώπους της τέχνης και του πνεύματος, με τους οποίους θα συνδεθούν για όλη τους τη ζωή. Στον κύκλο των νέων φίλων του ζευγαριού ανήκουν μεγάλα ονόματα, όπως ο ιδρυτής του μουσείου Αντώνης Μπενάκης, ο διανοούμενος Γιώργος Κατσίμπαλης, οι ζωγράφοι Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίγκας και Τζον Κράξτον,9 ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης,10 ο πολιτικός Τζαννής Τζανετάκης.11
1950
ΕΞΕΡΕΥΝΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΠΙΘΑΜΗ ΠΡΟΣ ΣΠΙΘΑΜΗ ΑΠΟ ΤΗ ΘΡΑΚΗ ΜΕΧΡΙ ΤΟ ΤΑΙΝΑΡΟ.
1951
Μέχρι το τέλος της ζωής του δεν θα σταματήσει να ταξιδεύει και να καταγράφει τις εμπειρίες από τα ταξίδια, τις οποίες και θα δημοσιεύσει στα βιβλία του. Σήμερα ο Πάτρικ Λη Φέρμορ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους και επιδραστικότερους εκπροσώπους της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας.
1954 - 1955

ΜΕΝΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΤΖΟΑΝ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΥ-ΓΚΙΚΑ ΣΤΗΝ ΥΔΡΑ, ΟΠΟΥ ΓΡΑΦΕΙ ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΜΑΝΗ.
George Katsimbalis, George Seferis and Paddy in Athens, 1951
Ο ΝΙΚΟΣ ΓΚΙΚΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΥΔΡΑ, 1955.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΤΖΟΑΝ ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ
ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ / ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΓΚΙΚΑ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ
George Katsimbalis, George Seferis and Paddy in Athens, 1951
Ο ΝΙΚΟΣ ΓΚΙΚΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΤΖΟΑΝ ΣΤΗΝ ΥΔΡΑ, 1955.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ / ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΓΚΙΚΑ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ
ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΤΡΟΓΟΝΙΚΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΦΙΛΟΥ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΥ-ΓΚΙΚΑ ΣΤΗΝ ΥΔΡΑ, Ο ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ ΓΡΑΦΕΙ:
«ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΟΙΑΖΕΙ ΝΑ ΑΙΩΡΕΙΤΑΙ ΕΚΕΙ ΜΕΣΑ. ΑΕΡΑΣ, ΦΩΣ, ΑΝΤΙΚΑΘΡΕΦΤΙΣΜΕΝΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ΟΠΟΙΕΣ ΔΡΟΣΕΡΕΣ ΑΥΡΕΣ, ΕΠΙΣΚΕΠΤΟΝΤΑΙ ΤΟ ΝΗΣΙ ΕΙΣΡΕΟΥΝ ΑΝΕΜΠΟΔΙΣΤΑ ΣΤΑ ΔΩΜΑΤΙΑ. ΣΥΣΣΩΜΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΕΚΠΕΜΠΕΙ ΜΙΑ ΙΔΙΟΤΥΠΗ, ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΗ ΓΟΗΤΕΙΑ».12
George Katsimbalis, George Seferis and Paddy in Athens, 1951
ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΣ-ΓΚΙΚΑΣ, «ΑΓΡΙΟΣ ΚΗΠΟΣ», 1959. ΛΑΔΙ ΣΕ ΚΑΜΒΑ, 113 X 144 ΕΚ.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ / ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΓΚΙΚΑ, ΑΡ. ΕΥΡ. ΠΧΓ57.
ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΙΚΟ ΟΙΚΟ ΤΟΥ JOHN MURRAY ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ, «MANI: TRAVELS IN THE SOUTHERN PELOPONNESE». 13
1958
Travels in the Southern Peloponnese (1958)
ΤΟ ΕΞΩΦΥΛΛΟ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ MANI: TRAVELS IN THE SOUTHERN PELOPONNESE (1958), ΖΩΓΡΑΦΙΣΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΤΖΟΝ ΚΡΑΞΤΟΝ.
Dedication by Paddy to Joan in his book Mani
ΑΦΙΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΤΖΟΑΝ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ «ΜΑΝΗ», ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ 1958.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ / ΔΩΡΕΑ ΠΑΤΡΙΚ & ΤΖΟΑΝ ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ.
John Craxton, Gorge, 1960
ΤΖΟΝ ΚΡΑΞΤΟΝ, «ΦΑΡΑΓΓΙ», 1960. ΛΑΔΙ ΣΕ ΚΑΜΒΑ, 104,5 X 83,7 ΕΚ. ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ, ΙΤΑΛΙΑ.
Το 1966 κυκλοφορει στο Λονδινο, παλι απο τον εκδοτικο οικο John Murray το βιβλιο του Λη Φερμορ «Roumeli: Travels in Northern Greece». Στο δευτερο αυτό βιβλιο του με θεμα την Ελλαδα περιλαμβανονται εντυπωσεις απο το οδοιπορικο του στην ελληνικη ενδοχωρα.

ENOTHTA 2

ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ
1962 - 1967
ΜΕ ΤΗΝ ΤΖΟΑΝ ΑΓΟΡΑΖΟΥΝ ΕΝΑ ΠΑΡΑΘΑΛΑΣΣΙΟ ΚΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΑΛΑΜΙΤΣΙ, ΛΙΓΟ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ ΤΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗΣ ΜΑΝΗΣ, ΓΙΑ ΝΑ ΦΤΙΑΞΟΥΝ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥΣ, ΠΟΥ ΘΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΕΙ ΤΗ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΤΟΥΣ ΣΤΕΓΗ, ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΥΓΓΡΑΦΗΣ ΤΟΥ ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ ΚΑΙ ΤΟΝ ΦΙΛΟΞΕΝΟ ΧΩΡΟ ΟΠΟΥ ΘΑ ΔΕΧΟΝΤΑΙ ΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΤΟΥΣ.

ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΣΠΙΤΙΟΥ ΑΠΕΥΘΥΝΟΝΤΑΙ ΣΤΟΝ ΦΙΛΟ ΤΟΥΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑ ΝΙΚΟ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗ.

Βρήκαμε ένα παραθαλάσσιο κομμάτι γης, γίναμε κουμπάροι του αρχιμάστορα, που λεγόταν Νίκος Κολοκοτρώνης και ήταν ο τελευταίος σε μια σειρά αρχιμάστορες που κατάγονταν αρχικά από την Αρκαδία και όλοι έπαιζαν βιολί. Συγκεντρώσαμε μια μικρή ομάδα πετράδες και οικοδόμους, και εγκατασταθήκαμε σε σκηνές. Διαβάζαμε Βιτρούβιο και Παλλάδιο, προσπαθώντας να μάθουμε ό,τι ήταν δυνατό από τα κτίσματα της Μάνης και επεξεργαζόμενοι τα σχέδια του σπιτιού, καθώς υψωνόταν, με τον φίλο αρχιτέκτονα Νίκο Χατζημιχάλη. Μας προσφέρθηκε όλη η πρώτη ύλη, ασβεστόλιθος σε χρώμα ροδακινί ή καστανοκόκκινο, που πελεκούσαμε ή ανατινάζαμε από την πλαγιά του Ταΰγετου.13
1964
ΑΓΙΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥ ΣΠΙΤΙΟΥ.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ/ΔΩΡΕΑ ΟΛΙΒΙΑ ΣΤΙΟΥΑΡΤ
Προκειμενου να παρακολουθουν τις οικοδομικες εργασιες, που διαρκουν απo το 1965 εως το 1967, ο Πατρικ και η Τζοαν για καποιο διαστημα μενουν σε μια σκηνη διπλα στο γιαπι.
O ΠΑΝΤΙ ΠΛΑΪ ΣΤΗ ΣΚΗΝΗ ΟΠΟΥ EMENAN ΜΕ ΤΗΝ ΤΖΟΑΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥ ΣΠΙΤΙΟΥ, 1964.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΤΖΟΑΝ ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ/ΔΩΡΕΑ ΟΛΙΒΙΑ ΣΤΙΟΥΑΡΤ
Σχέδιο του Χατζηκυριάκου-Γκίκα
Ο απόκρημνος κάβος μας ξεπρόβαλλε ανάμεσα σε έναν όρμο και ένα μικροσκοπικό λιμανάκι και επάνω του δεν υπήρχε τίποτα πέρα από ελιές πάνω στις πεζούλες, γαϊδουράγκαθα, ασφόδελους και καμιά χελώνα πότε πότε. Εκεί στήσαμε τις σκηνές μας, στο σημείο ακριβώς που θα καταλάμβανε αργότερα το κεντρικό δωμάτιο. Πέτρες για χτίσιμο υπήρχαν παντού, οι φιλικοί και άριστοι εργάτες ήταν όλοι μα όλοι τους λιθοξόοι.14
Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ
ΤΟΥ
ΣΠΙΤΙΟΥ
O ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ ΠΑΝΩ ΣΤΗ ΣΤΕΓΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΣ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΤΖΟΑΝ ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ
ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΟΛΙΒΙΑ ΣΤΙΟΥΑΡΤ
© JOAN LEIGH FERMOR ESTATE
H ΟΙΚΙΑ LEIGH FERMOR ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΤΖΟΑΝ ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ
ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΟΛΙΒΙΑ ΣΤΙΟΥΑΡΤ
© JOAN LEIGH FERMOR ESTATE
ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΤΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΣ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΤΖΟΑΝ ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ
ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΟΛΙΒΙΑ ΣΤΙΟΥΑΡΤ
© JOAN LEIGH FERMOR ESTATE

Για την τελική μορφή του σπιτιού, ο Πάντι αντλεί ιδέες από τα ταξίδια του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περίφημη στοά με τις καμάρες, όπου καταλήγουν τα δωμάτια του ισογείου, η οποία παραπέμπει στην περίοδο της διαμονής του σε μοναστήρια της Γαλλίας και του Αγίου Όρους.

Ο Πάντι συνεργάζεται με ντόπιους τεχνίτες και συστηματικά περισυλλέγει υλικά και θραύσματα από τις γύρω περιοχές για να τα εντάξει στο κτίσμα.

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΜΑΣΤΟΡΟΥΣ, ΠΟΥ ΒΟΗΘΗΣΑΝ ΣΤΟ ΧΤΙΣΙΜΟ, Ο ΠΑΤΡΙΚ ΜΟΝΟ ΘΕΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΕΧΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ:
«ΟΙ ΧΤΙΣΤΕΣ ΚΙ ΟΙ ΕΡΓΑΤΕΣ ΕΙΝΑΙ ΥΠΕΡΟΧΟΙ ΤΥΠΟΙ, ΕΝΘΟΥΣΙΑΣΜΕΝΟΙ ΜΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΚΑΙ ΠΟΛΥ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΙ, ΟΛΟΙ ΑΠΟ ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΕΔΩ ΓΥΡΩ».15

«Η ΠΕΤΡΑ, ΛΑΞΕΜΕΝΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΓΙΑ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ ΚΑΜΙΑ ΤΕΤΡΑΚΟΣΑΡΙΑ ΜΕΤΡΑ ΜΑΚΡΙΑ, ΕΧΕΙ ΜΕΤΑΦΕΡΘΕΙ ΕΔΩ ΜΕ ΜΟΥΛΑΡΙ, ΜΙΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΕΝΑΣ ΚΑΤΣΙΚΟΔΡΟΜΟΣ ΥΠΑΡΧΕΙ. ΈΧΕΙ ΤΟΣΟ ΩΡΑΙΟ ΧΡΩΜΑ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΣΙΓΟΥΡΟ ΤΟ ΚΑΛΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ. ΚΑΤΑΦΕΡΑΜΕ ΝΑ ΒΡΟΥΜΕ ΠΑΛΙΑ ΚΑΙ ΞΕΘΩΡΙΑΣΜΕΝΑ ΚΕΡΑΜΙΔΙΑ, Σ’ ΕΝΑΝ ΞΕΒΑΜΜΕΝΟ ΚΟΚΚΙΝΩΠΟ ΤΟΝΟ· ΕΤΣΙ, ΜΕ ΛΙΓΗ ΤΥΧΗ, ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΘΑ ΑΦΟΜΟΙΩΘΕΙ ΑΠΟ ΤO ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΣΧΕΔΟΝ ΘΑ ΕΞΑΦΑΝΙΣΤΕΙ».16

ΤΑ ΒΟΤΣΑΛΑ, ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ ΓΙΑ ΤΑ ΠΕΡΙΦΗΜΑ ΒΟΤΣΑΛΩΤΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΣΠΙΤΙ, ΣΥΛΛΕΧΘΗΚΑΝ ΜΕ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΟ ΧΡΩΜΑ ΤΟΥΣ, ΑΠΟ ΤΡΕΙΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ, ΕΝΩ ΤΑ ΠΛΑΚΑΚΙΑ ΤΗΣ ΑΥΛΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗΚΑΝ ΣΤΟ ΚΕΡΑΜΟΠΟΙΕΙΟ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΡΑ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΣΤΗ ΔΙΑΚΟΣΜΗΣΗ ΤΟΥ ΣΠΙΤΙΟΥ ΥΠΗΡΞΕ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΥ-ΓΚΙΚΑ, ΣΤΕΝΟΥ ΦΙΛΟΥ ΤΟΥ ΖΕΥΓΟΥΣ, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΒΟΗΘΑ ΣΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΩΝ ΒΟΤΣΑΛΩΤΩΝ ΠΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΥΝ ΤΗΝ ΟΙΚΙΑ, ΖΩΓΡΑΦΙΖΕΙ ΜΙΑ ΚΟΓΧΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΡΩΜΑΤΙΖΕΙ ΕΝΑ EΠΙΤΟΙΧΙΟ ΑΝΑΓΛΥΦΟ ΣΕ ΣΧΗΜΑ ΛΙΟΝΤΑΡΙΟΥ ΣΤΗ ΣΤΟΑ TOY ΣΠΙΤΙΟΥ.17
Ο ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΣ-ΓΚΙΚΑΣ ΖΩΓΡΑΦΙΖΕΙ ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΟΓΧΕΣ ΤΟΥ ΣΠΙΤΙΟΥ, ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ 1970.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ / ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΓΚΙΚΑ, ΦΩΤ0ΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ
«ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΚΑΡΔΑΜΥΛΗΣ, Ο ΓΚΙΚΑΣ ΖΩΓΡΑΦΙΖΕΙ ΕΝΑ ΜΕΤΑΛΛΙΚΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΚΑΦΕΝΕΙΟΥ ΚΑΙ ΓΡΑΦΕΙ ΠΕΡΙΜΕΤΡΙΚΑ ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΙΧΑΛΗΣ ΒΑΡΒΑΡΑ ΙΩΑΝΝΑ ΓΚΙΚΑΣ. (ΜΙΧΑΛΗΣ: ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΠΑΝΤΙ, ΒΑΡΒΑΡΑ: Η ΜΠΑΡΜΠΑΡΑ ΓΚΙΚΑ KAI ΙΩΑΝΝΑ: Η ΤΖΟΑΝ.)»
Αυτο ειναι το πρωτο σπιτι που αποκτα ο Πατρικ Λη Φερμορ στα πενηντα του χρονια & οπου θα περασει το υπολοιπο της ζωης του με την Τζοαν.

Όπου είναι η ενδέκατη έκδοση της Μπριτάνικα, εκεί θα βρίσκεται και η καρδιά σας’ και βέβαια εκεί θα βρίσκονται τα λεξικά, οι άτλαντες, οι Άγιες Γραφές, οι αρχαίοι κλασικοί, οι κλασικοί Γάλλοι και οι άλλοι συγγραφείς και οι τόμοι της σειράς του Κέιμπριτζ […] διότι, αν κάποιος πρόκειται να εγκατασταθεί στην ερημιά, καμιά δεκαριά ράφια με βιβλία εγκυκλοπαιδικών γνώσεων είναι το ελάχιστο που θα χρειαστεί και αυτά πρέπει να βρίσκονται κοντά στο τραπέζι της τραπεζαρίας όπου ανακύπτουν διαφωνίες, οι οποίες θα λυθούν ή εκείνη τη στιγμή ή ποτέ.

Με αυτά τα δεδομένα, δυο λειτουργίες ήταν ξεκάθαρες από την αρχή για το κεντρικό δωμάτιο ενός σπιτιού που δεν είχε ακόμα κτιστεί.

Κάθε χρόνο στις 8 Νοεμβρίου, στη γιορτή των Ταξιαρχών –και δική μου ονομαστική εορτή– το δωμάτιο εκπληρώνει μια ιδιαίτερη αποστολή. Τρία χωράφια παραπέρα υπάρχει ένα εκκλησάκι των Ταξιαρχών και μετά τη λειτουργία ένα μπουλούκι από ντόπιους φίλους, μερικές φορές καμιά πενηνταριά ή εξηνταριά, ακολουθώντας τον γενειοφόρο παπά του χωριού, με τα μακριά μαλλιά του πιασμένα κότσο κάτω από το ψηλό καλυμμαύχι, καταφτάνουν στο σπίτι για κουβεντούλα, ποτό και μεζέ. Χάρη στους καναπέδες –που ξαφνικά κατακλύζονται από σεβάσμιους ανθρώπους με μαύρα καπέλα– το δωμάτιο τους χωράει όλους χωρίς ιδιαίτερο στριμωξίδι και παρά το αμετακίνητο τραπέζι μένει αρκετός χώρος στη μέση για χορό. Και αργότερα, όταν οι χορευτικές φιγούρες του συρτού και του καλαματιανού, συνοδευόμενες από παλαμάκια και τραγούδι, καταλήξουν σε επιδέξιες γυροβολιές γύρω από το κεντρικό αστέρι, τότε το δωμάτιο γνωρίζει τις μεγάλες του δόξες.18

ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΚΑΙ Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ


oταν ο Πατρικ Λη Φερμορ εγκαθισταται στην Καρδαμυλη, εχει ηδη εκδωσει τα βιβλια: «The Traveller’s Tree. A Journey through the Caribbean Islands (1950)», «The Violins of Saint-Jacques (1953)», «A Time to Keep Silence (1953)», και φυσικα τα δυο ελληνοθεμα: «Mani: Travels in the Southern Peloponnese (1958)» και «Roumeli: Travels in Northern Greece (1966)».19
ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ ΕΠΑΝΕΡΧΕΤΑΙ ΣΤΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΑΝΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ, ΠΟΥ ΕΙΧΕ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΕΙ ΟΤΑΝ ΗΤΑΝ ΔΕΚΑΟΚΤΩ ΧΡΟΝΩΝ. ΧΑΡΗ ΣΤΗΝ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΤΟΥ ΜΝΗΜΗ, ΚΑΘΩΣ ΕΙΧΑΝ ΧΑΘΕΙ ΠΙΑ ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΤΟΥ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΑ, ΓΡΑΦΕΙ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ «Α TIME OF GIFTS (1977)» ΚΑΙ «BETWEEN THE WOODS AND THE WATER (1986)». ΣΤΟ ΠΡΩΤΟ ΒΙΛΒΙΟ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΤΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΛΛΑΝΔΙΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΤΣΕΧΟΣΛΟΒΑΚΙΑ, ΕΝΩ ΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΤΟΥ ΕΩΣ ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΗΣ ΡΟΥΜΑΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ.
Όσο συνταιριάζω κομματάκια που είχαν παραμείνει να λιμνάζουν ανενόχλητα για πάνω από δύο δεκαετίες, μια λεπτομέρεια αναδύεται ξαφνικά και ενεργεί με τόση δύναμη όση διέθετε η μαντλέν που έκανε όλη την παιδική ηλικία του Προυστ να ξετυλιχτεί. Η έλξη της άσχετης λεπτομέρειας, η σύνδεση σκέψεων και συνειρμών, και η ηχώ της ηχούς που αντηχεί ξανά και αναπηδά, με κατακλύζει, και ελπίζοντας να κατορθώσω μια κάποια εξιλεωτική υποψία συμμετρίας και ισορροπίας, μεγάλο μέρος αυτής της αλλοπρόσαλλης ψαριάς πρέπει να πεταχτεί και να επιστρέψει στα σκοτεινά νερά όπου φώλιαζε τόσο καιρό. Αυτό, για έναν συγγραφέα που είναι ο χειρότερος επιμελητής του εαυτού του, είναι μια φρικτή εργασία».20
Ο Πατρικ Λη Φερμορ συνεχιζει να ταξιδευει: Στα τελη της δεκαετιας του 1960 και τη δεκαετια του 1970 εξερευνα την Απω Ανατολη, το Περου, τις Ανδεις, 21 και τα Ιμαλαϊα.

Τον Οκτωβριο του 1984 ο Λη Φερμορ, σε ηλικια 69 χρονών, διασχιζει κολυμπωντας τον Ελλησποντο (από την ασιατικη Αβυδο στην ευρωπαϊκΗ ΣηστΟ). Το προτυπο στο τολμημα του αυτο ειναι ο λορδος Μπαιρον, ο οποιος ειχε κολυμπησει, αντιστροφα, την ιδια διαδρομη το 1810.
Ο ΠΑΝΤΙ ΣΤΟ ΠΕΤΡΟΒΟΥΝΙ, ΕΝΑ ΧΩΡΙΟ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΟΛΙΒΙΑ ΣΤΙΟΥΑΡΤ
2003
ΣΤΙΣ 4 ΙΟΥΝΙΟΥ ΤΟΥ 2003 Η ΤΖΟΑΝ ΠΕΘΑΙΝΕΙ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ.
Η ΕΠΙΤΥΜΒΙΑ ΠΛΑΚΑ ΣΤΟ ΜΝΗΜΑ ΤΗΣ ΣΤΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ ΤΟΥ ΝΤΑΜΠΛΕΤΟΝ, ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΓΡΑΦΗ «ΑΣ ΕΙΝΑΙ ΕΛΑΦΡΥ ΤΟ ΧΩΜΑ ΠΟΥ ΤΗ ΣΚΕΠΑΖΕΙ» ΚΑΙ ΤΟ ΚΛΑΔΙ ΕΛΙΑΣ, ΣΥΝΔΥΑΖΕΙ ΤΑ ΔΥΟ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΤΗ ΣΥΝΤΡΟΦΕΥΣΑΝ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΗΣ, ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΤΗ ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ.
...Χριστούγεννα, αλίμονο!, χωρίς το Μιλ Χάουζ, εκεί όπου θα χαλάρωνα στα βόρεια, γιατί δεν υπάρχει η Τζόαν! Είναι απίστευτο και τόσο δύσκολο να το συνηθίσω. Παραδόξως, όταν πρόκειται για κάτι αστείο, τότε η απουσία της είναι μεγαλύτερη: το πρωί εκεί που... δουλεύω, κάτι απρόβλεπτο συμβαίνει και λέω στον εαυτό μου ‘Να θυμηθώ να το πω στην Τζόαν την ώρα του μεσημεριανού. Θα γελάσει.’ Τέτοιου τύπου πράγματα. Όλες οι φρέζιες που είχε φυτέψει πέρυσι έχουν ανθίσει μέσα από το γρασίδι, υπέροχο θέαμα. Θα είχε χαρεί... Έχω ένα δοχείο γεμάτο στο γραφείο μου. Ευωδιάζουν... Λείπει τόσο πολύ στις γάτες, όπως και σε μένα...22
2004
Ο ΠΑΤΡΙΚ ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ ΤΙΜΑΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΤΙΤΛΟ ΤΟΥ ΙΠΠΟΤΗ ΑΠΟ ΤΗ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΕΛΙΣΑΒΕΤ B´ ΤΟΥ ΗΝΩΜΕΝΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ.
Το τελευταιο μερος του ταξιδιου του μεχρι την Κωνσταντινουπολη και η περιδιαβαση του Αγιου Ορους καταγραφονταν σε ενα ξεχασμενο χειρογραφο, που ειχε ξεκινησει ο Πατρικ Λη Φερμορ το 1963-64. Μετα το 2008 το κειμενο αυτο δακτυλογραφει με μεγαλα στοιχεια, για να διευκολυνει τον γηραιο συγγραφεα, η αφοσιωμενη φιλη του Oλιβια Στιουαρτ και ο Πατρικ Λη Φερμορ, πανω απο τα ενενηντα πια, το ξαναδουλεύει με τη βοηθεια μεγεθυντικου φακου. Τελικα το 2013, μετα τον θανατο του, το βιβλιο εκδίδεται με τον τιτλο "The Broken Road: From the Iron Gates to Mount Athos", σε επιμελεια των Colin Thubron και Αrtemis Cooper.23
2011
Στις 11 Ιουνιου του 2011 ο Πατρικ Λη Φερμορ φευγει απο τη ζωη, σε ηλικια 96 ετων, στο πατρογονικο σπιτι της Τζοαν στο Νταμπλετον.
ΣΕ ΜΙΑ ΣΥΝΤΟΜΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΥΣΤ, Η ΟΠΟΙΑ ΒΡΕΘΗΚΕ ΣΤΟ ΔΩΜΑΤΙΟ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ, ΕΙΧΕ ΓΡΑΨΕΙ ΕΝΑ ΜΗΝΥΜΑ ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΝΥΧΤΑ, ΣΕ ΜΙΑ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ ΕΝΙΩΣΕ ΟΤΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΗΤΑΝ ΚΟΝΤΑ...
Αγάπη προς όλους και καλοσύνη σε όλους τους φίλους, σας ευχαριστώ όλους για μια ζωή τόσο μεγάλης ευτυχίας.24

ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ

ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΚΑΡΔΑΜΥΛΗΣ Ο ΠΑΝΤΙ ΚΑΙ Η ΤΖΟΑΝ ΕΙΧΑΝ ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ, ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΦΙΛΟΞΕΝΟΥΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ ΕΓΡΑΦΑΝ ΤΙΣ ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΤΟΥΣ, ΣΧΕΔΙΑΖΑΝ Η ΑΠΛΑ ΥΠΕΓΡΑΦΑΝ, ΣΗΜΕΙΩΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ ΔΙΑΜΟΝΗΣ ΤΟΥΣ.25

Η πρώτη υπογραφή στο βιβλίο επισκεπτών ανήκει στον αρχιτέκτονα του σπιτιού Νίκο Χατζημιχάλη (1967), ενώ ανάμεσα στα ονόματα της τελευταίας σελίδας διαβάζουμε αυτό του τότε διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, Άγγελου Δεληβορριά (2011), ο οποίος με την υπογραφή του σα να σηματοδότησε την αρχή της επόμενης φάσης της Οικίας.

Στο διάστημα των ετών αυτών, στο σπίτι φιλοξενήθηκαν μεγάλες προσωπικότητες των τεχνών και των γραμμάτων, καθώς και φίλοι και συγγενείς των Λη Φέρμορ: O Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας και η γυναίκα του Mπάρμπαρα, ο Γιώργος Σεφέρης, ο Τζον Κράξτον, ο Tζαννής Τζαννετάκης, η Φρέγια Σταρκ, o Στίβεν Ράνσιμαν, o Λόρδος Τζέλλικοου, o Τζον Μπέτζεμαν, o Μπρους Τσάτγουιν και πολλοί άλλοι.

Περα απο τις πολλες βιβλιοθηκες, τα βιβλια ηταν «σπαρμενα παντου» στο σπιτι της Καρδαμυλης και προερχονταν απο διαφορες εποχες και περιοχες». Αναμεσα τους ξεχωριστη θεση εχουν οι εκδοσεις φιλων συγγραφεων που τις αφιερωσαν στον Παντι και την Τζοαν.

Ο Γιωργος Σεφερης στο σπιτι της Καρδαμυλης.
Φωτογραφια: Τζοαν Λη Φερμορ Απο το αρχειο της Ολιβια Στιουαρτ ©Joan Leigh Fermor Estate
ΤΖΟΝ ΜΠΕΤΖΕΜΑΝ, «A Few Late Chrysanthemums» (ΛΟΝΔΙΝΟ: John Murray 1954). ΑΝΤΙΤΥΠΟ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΑΜΥΛΗΣ ΜΕ ΙΔΙΟΧΕΙΡΗ ΑΦΙΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ, «ΠΟΙΗΜΑΤΑ» (ΑΘΗΝΑ: ΙΚΑΡΟΣ 1964). ΑΝΤΙΤΥΠΟ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΑΜΥΛΗΣ ΜΕ ΙΔΙΟΧΕΙΡΗ ΑΦΙΕΡΩΣΗ.
ΦΡΕΓΙΑ ΣΤΑΡΚ, «BEYOND EUPHRATES». AUTOBIOGRAPHY 1928-1933 (ΛΟΝΔΙΝΟ: JOHN MURRAY 1951). ΑΝΤΙΤΥΠΟ ΑΠΟ ΤΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΑΜΥΛΗΣ ΜΕ ΙΔΙΟΧΕΙΡΗ ΑΦΙΕΡΩΣΗ.

ΕΝΟΤΗΤΑ 3

Η ΔΩΡΕΑ ΤΩΝ ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ
H ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ ΜΕ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ ΚΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΙΔΡΥΤΗ ΤΟΥ, ΑΝΤΩΝΗ ΜΠΕΝΑΚΗ, ΧΡΟΝΟΛΟΓΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ 1940.
O Aντωνης Μπενακης αρχιπροσκοπος της Ελλαδος.
«οταν επεστρεψα στην Αθηνα, ο Αντωνης Μπενακης ειχε τη μεγαλη καλοσυνη να μου επιτρεψει να γραφω σ’ ενα ησυχο δωματιο του θαυμασιου μουσειου του μετα τις ωρες λειτουργιας του».26
Το Μουσειο Μπενακη τη δεκαετια ’30.
Μουσειο Μπενακη / Φωτογραφικο Αρχειο
TO 1996 Ο ΠΑΝΤΙ ΚΑΙ Η ΤΖΟΑΝ ΑΠΟΦΑΣΙΖΟΥΝ ΝΑ ΔΩΡΙΣΟΥΝ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΑΜΥΛΗ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ ΚΑΙ ΥΠΟΓΡΑΦΟΥΝ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΤΕ ΠΡΟΕΔΡΟ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΚΑΙ ΚΑΛΗ ΦΙΛΗ ΤΟΥ ΛΗ ΦΕΡΜΟΡ, ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΛΛΙΓΑ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΔΩΡΕΑΣ. ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟ ΠΡΟΕΒΛΕΠΕ ΤΗ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗ ΤΟΥ ΑΚΙΝΗΤΟΥ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΩΝ ΔΥΟ ΔΩΡΗΤΩΝ.
Η Τζόαν και εγώ αποφασίσαμε να δωρίσουμε αυτό το σπίτι σε ένα υπέροχο Ίδρυμα που λέγεται Μουσείο Μπενάκη που με χαρά έχει αποδεχτεί την πρόταση μας. Θα ζούμε εκεί και όταν και οι δυο μας θα έχουμε αποχωρήσει, το Μουσείο θα το αναλάβει και θα το φροντίζει για πάντα. Οι άνθρωποι του Μουσείου είναι εξαιρετικοί -άλλωστε πρέπει να είναι για να διατηρούν ζωντανή την επιθυμία για ένα τόσο ιδιαίτερο μέρος.27
Στην αποφαση των Λη Φερμορ να δωρισουν το σπιτι τους στο Μουσειο Μπενακη συνεβαλλαν οι στενοι τους φιλοι Τζαννης Τζαννετακης και Νικος Χατζηκυριακος-Γκικας, ο οποιος ηδη απο το 1991 ειχε εμπιστευθει στο Μουσειο την κατοικια και το εργαστηριο του επι της οδου Κριεζωτου 3.

Σύμφωνα με την εκφρασμένη επιθυμία των Λη Φέρμορ να χρησιμοποιηθεί το σπίτι τους για την ευόδωση των σκοπών του, το Μουσείο Μπενάκη το 2011, μετά τον θάνατο του Πάτρικ Λη Φέρμορ, ξεκίνησε αμέσως τη σύνταξη μελετών για τις απαραίτητες εργασίες επισκευής. Παράλληλα προχώρησε στον σχεδιασμό της μελλοντικής λειτουργίας της Οικίας, έχοντας εξασφαλίσει ήδη τη συνεργασία σημαντικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων του εξωτερικού.

Οι μελέτες σχεδιάστηκαν με κύριο γνώμονα τη διατήρηση και την αρχιτεκτονική αισθητική του ακινήτου, καθώς και τον εκσυγχρονισμό του, ώστε να λειτουργήσει ως κέντρο φιλοξενίας ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών και, συγχρόνως, ως χώρος πολιτιστικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων για το ευρύ κοινό.

Ως Mέγας Δωρητής του έργου, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην επισκευή της Οικίας Leigh Fermor. Το 2016 το Ίδρυμα, με αφετηρία την αναλυτική μελέτη του Μουσείου Μπενάκη για τις απαραίτητες εργασίες των κτηρίων και για τη μελλοντική χρήση της Οικίας, χρηματοδότησε μια εμπεριστατωμένη μελέτη βιωσιμότητας και στη συνέχεια ανέλαβε εξ ολοκλήρου τις δαπάνες για τα εκτεταμένα έργα συντήρησης και επισκευής.

ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΝΙΑΡΧΟΣ (ΙΣΝ) ΕΝΑ ΝΕΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΞΕΚΙΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΙΑ
Η ΟΙΚΙΑ LEIGH FERMOR ΑΠΟΤΕΛΟΥΣΕ ΠΑΝΤΑ ΚΕΝΤΡΟ ΓΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΧΑΡΗ ΣΤΗ ΓΕΝΝΑΙΟΔΩΡΙΑ ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΝΙΑΡΧΟΣ (ΙΣΝ), ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΥΤΟ ΚΤΙΣΜΑ ΕΧΕΙ ΕΠΙΣΤΡΕΨΕΙ ΣΤΗΝ ΠΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΛΗ, ΕΞΑΣΦΑΛΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΡΟΛΟ ΤΟΥ ΩΣ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ.
Ο κ. Γιωργος Αγουριδης, μελος και νομικος συμβουλος του Διοικητικου Συμβουλιου του Ιδρυματος Σταυρος Νιαρχος, η κ. Ειρηνη Γερουλανου, Προεδρος της Διοικητικης Επιτροπης του Μουσειου Μπενακη και ο κ. Δημητρης Γιαννημαρας, πρωην Δημαρχος Δυτικης Μανης, 2019.
Φωτογραφία: aRchive
Στις αρχές του 2019, οι εργασίες ολοκληρώθηκαν και η Οικία Leigh Fermor άνοιξε ξανά για το κοινό για ξεναγήσεις και επισκέψεις.
Η ΟΙΚΙΑ ΣΗΜΕΡΑ
ΕΝΑΣ ΧΩΡΟΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ
Σήμερα η Οικία συνεχίζει όπως και στο παρελθόν, να φιλοξενεί ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών και παράλληλα υποδέχεται όσους θέλουν να επισκεφτούν το σπίτι ενός συγγραφέα διεθνούς φήμης. Με τη συνεργασία των τριών πανεπιστημίων, του Freie Universität Berlin (Centrum Modernes Griechenland), του Princeton University (Stanley J. Seeger ’52 Center for Hellenic Studies) και του UCLA – University of California Los Angeles (Stavros Niarchos Foundation Center for the Study of Hellenic Culture), και άλλων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, πραγματοποιούνται δράσεις πολιτιστικού και εκπαιδευτικού ενδιαφέροντος, όπως το πρόγραμμα των φιλοξενιών εργασίας (fellowships programme), σεμινάρια και συναντήσεις καθώς και τιμητικές φιλοξενίες σημαντικών προσωπικοτήτων και μεγάλων δωρητών του Μουσείου Μπενάκη.
Το πρωτο τευχος της σειρας @Leigh Fermor House, πραγματευεται το «Περπατημα», θεμα που αποτελεσε αντικειμενο ενος workshop που διοργανωθηκε απο το Columbia Institute for Ideas and Imagination,το Stavros Niarchos Foundation Public Humanities Initiative και το Μουσειο Μπενακη
Συζητηση μεταξυ της συγγραφεως και βιογραφου του Λη Φερμορ, Αρτεμις Κουπερ με τον SNF Διευθυντη του Institute for Ideas and Imagination Μαρκ Μαζαουερ με τιτλο «Τhe Man and the House».
Ο Sir Ροντερικ Μπητον ως τιμητικος φιλοξενουμενος στην Οικια Leigh Fermor.
Εκπαιδευτικο προγραμμα για ατομα με περιορισμενη οραση από το Τμημα Εκπαιδευσης του Μουσειου Μπενακη
ΔΙΑΤΗΡΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ
Προκειμένου η λειτουργία της Οικίας να είναι βιώσιμη οι Λη Φέρμορ πρότειναν, στο συμβόλαιο δωρεάς, την ενοικίαση του ακινήτου για ορισμένες περιόδους τον χρόνο, πρακτική η οποία εφαρμόζεται από το 2020.
Σημερα η Οικια Patrick & Joan Leigh Fermor, χαρη στη γενναιοδωρια του Ιδρυματος Σταυρος Νιαρχος και την πρωτοβουλια και μεθοδικοτητα του Μουσειου Μπενακη, λειτουργει ως ενας χωρος οπου συναντιουνται και συνδιαλεγονται ο πολιτισμος, η ιστορια και η δημιουργικοτητα.

Η νεα αυτη μουσειακη μοναδα, μοναδικη για τα ελληνικα δεδομενα, αναβιωνει το σπιτι δυο σπουδαιων προσωπικοτητων του εικοστου αιωνα και παραλληλα, στραμμενη προς το μελλον, προωθει την ερευνα και στηριζει τις νεες ιδεες.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα προγράμματα φιλοξενιών εργασίας και εκδηλώσεις, επισκεφθείτε την επίσημη σελίδα του Μουσείου Μπενάκη.